Geen franchiseovereenkomst, maar lidmaatschap van een coöperatie
In bepaalde gevallen kunnen afspraken die gemaakt worden in een franchiseovereenkomst beperkt worden door wettelijke regels. Een dergelijk geval deed zich voor in een kwestie die kenbaar is uit een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 9 september 2023, ECLI:NL:GHARL:2023:7816.
Bij Kubus is er voor gekozen de franchiseorganisatie in te bedden in een coöperatie. Kubus biedt haar leden een formule die onder andere voorziet in steun bij de exploitatie op het gebied van inkoop, software, marketing en opleiding voor ondernemers van administratie, accountants- en advieskantoren. De leden hebben op grond van de statuten een overeenkomst met Kubus, genaamd “ledenovereenkomst”. In die overeenkomst is bepaald dat de ondernemer bij uittreden een uittreedvergoeding (goodwill) verschuldigd is aan Kubus.
Kubus vordert van een scheidend ondernemer betaling van de overeengekomen uittredingsvergoeding. De ondernemer weigert dit en stelt dat de voorwaarde van uittreding in strijd is met de wet. De wet bepaalt dat bij de statuten van de coöperatie weliswaar voorwaarden kunnen worden verbonden aan die uittreding, maar dat die voorwaarden de vrijheid van uittreding niet zouden mogen blokkeren. De voorwaarden moeten in overeenstemming zijn met het doel en de strekking van de coöperatie. Zie artikel 2:60 BW.
Kubus heeft aangevoerd dat in deze zaak geen sprake is van een ledenovereenkomst, maar van een franchiseovereenkomst en dat er geen sprake is van een uittreedvoorwaarde in de zin van artikel 2:60 BW, maar van een vergoeding voor het einde van de franchiserelatie.
De vraag die voorligt aan het hof is of de ondernemer, die lid is van de coöperatie, verplicht is om een vergoeding te betalen bij beëindiging van de samenwerking, zoals afgesproken in de overeenkomst met de coöperatie.
Het hof oordeelt dat de vergoeding zelf “uittreedvergoeding” genoemd is in de overeenkomst, en dat die overeenkomst “ledenovereenkomst” is genoemd. De vergoeding is bovendien verschuldigd bij het einde van het lidmaatschap. Een dergelijke vergoeding dient op grond van artikel 2:60 BW een statutaire grondslag te hebben. De statutaire grondslag die artikel 2:60 BW vereist voor een voorwaarde voor uittreding waarborgt echter meer dan kenbaarheid en bepaalbaarheid. Een statutaire grondslag betekent immers ook een inbedding in het rechtspersonenrechtelijk kader, waarin aan naleving of schending van de statuten betekenis toekomt bij onder meer de geldigheid van besluiten, bestuurdersaansprakelijkheid en het enquêterecht. Daarbij komt dat als ook zonder statutaire grondslag voorwaarden aan uittreding zouden kunnen worden verbonden, niet meer duidelijk is of ook daarvoor de vereisten gelden van behoud van de vrijheid van uittreding en overeenstemming met doel en strekking van de coöperatie.
Omdat de statutaire grondslag er niet is, oordeelt het hof dat de verplichting tot het betalen van de uittreedvergoeding in strijd met de dwingende wetsbepaling van artikel 2:60 BW en Kubus zich daarom niet kan beroepen op de afgesproken uittreedvergoeding. Kubus heeft er volgens het hof dus voor gekozen haar franchiseorganisatie in te bedden in een coöperatie, zodat daarop het dwingendrechtelijk kader van een coöperatie van toepassing is.
De conclusie is dus dat de overeenkomst tussen Kubus en de ondernemer niet als franchiseovereenkomst gekwalificeerd kan worden, maar als een ledenovereenkomst. Aan die ledenovereenkomst zijn wettelijke kaders verbonden waar in deze kwestie niet aan voldaan is, waardoor de afspraak tot betaling door de ondernemer van een uittreedvergoeding niet geldig zijn.
Ludwig & Van Dam advocaten, franchise juridisch advies.
Wilt u reageren? Mail dan naar dolphijn@ludwigvandam.nl
Andere berichten
De professionele probleemoplosser: de rechter opnieuw uitgevonden
In onze maatschappij is een waar alternatief circuit van probleemoplossers bestaan, onder meer in de vorm van mediators.
Leid prijsbinding altijd tot nietigheid?
Op grond van het mededingingsrecht is het niet toegestaan in franchiseovereenkomsten zogeheten verticale prijsbindingen op te nemen
Het faillissement van een franchisegever: einde aan het vorderingsrecht van de franchisenemer?
Hoewel op zichzelf gelukkig sporadisch, komt het voor dat franchiseorganisaties failleren.
E-mailverkeer tussen franchisegever en franchisenemer
Als een discussie uit de hand loopt en er werkelijk een conflict ontstaat, kan de communicatie dan blijven verlopen via de e-mail?
Verkoop via internet
Het internet is niet meer uit onze maatschappij weg te denken.
Verkoop van een franchiseonderneming, een onderwerp om tijdig bij stil te staan
Niet altijd wordt er bij het aangaan van de franchiseovereenkomst tijdig stil gestaan bij het feit dat en onder welke voorwaarden